Ticaret genlerinde var: Kayseri

Cumhuriyetin ilk yıllarında demiryoluna kavuşarak önemli sanayi tesislerinin kuruluşuna şahit olan Kayseri, günümüzde de Anadolu’nun önemli sanayi ve ticaret merkezlerinden birisi olma özelliğini korumaktadır. Köklü bir ticaret ve üretim kültürüne sahip olan Kayseri, kendi dinamizmini cumhuriyet tarihi boyunca yetiştirdiği işadamlarıyla Türkiye ekonomisine de taşımıştır.

Kayseri ilinde, ticaretin başlangıcı, Hitit Uygarlığı'nın önemli yerleşme merkezlerinden biri olan Kaniş'te gerçekleşmiştir. Kaniş'teki canlı şehir yaşantısı içerisinde, yerlilerin kendi aralarında ve Asurlular ile ticari ilişkilere girdiği, yazılı belgelerden anlaşılmaktadır.

Kaniş'te asıl ticaret, M.Ö. 2000'lerden itibaren Asurlu tüccarların Anadolu'ya yayılmaları ve ticaret kolonileri kurmaları ile başlamıştır. Kültepe'de bulunan tabletlere göre kolonilerin gayet esaslı bir teşkilat ile idare edildikleri anlaşılmaktadır. Selçuklular döneminde ticaret yollarının Kayseri'de kesişmesi ticari yönden gelişmesini sağlamıştır. XIII. yüzyılda Anadolu Selçukluları ile daha sonra ortaya çıkan beyliklerin XIII. ve XIV. yüzyılda Anadolu'daki en büyük pazaryeri Sivas olup, onu Kayseri ve Konya izlemekteydi. Osmanlıların Anadolu'ya hakim olup beylikten İmparatorluğa geçtikleri XV. yüzyıl ortalarında Kayseri, ticari ve ekonomik yönden  önemini  sürdürmüştür. Kervan ticaretinin önemli uğrak yerlerinden biri olan şehirde, büyük çaplı pazar yerleri, ticaret hanları mevcuttu ve ticaret gelişmiş durumdaydı. Haftanın ve yılın belirli günlerinde büyük pazarlar kurulmaktaydı.

19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başlarında da Kayseri önemli bir ticaret merkezi idi. Bu dönemde kitre, cehri, yapağı, deri, acı çekirdek, pastırma-sucuk, güherçile, halı ve çeşitli dokuma ürünleri en çok ticareti yapılan mallardı. Hatta bunlardan cehri, yün ve ipek halılar, kitre ile deri, ihraç edilenler arasındaydı. Kayseri'nin kara ve demiryollarının kesişme noktasında olması, Cumhuriyet'in ilk yıllarında başlayan sanayileşmenin 1950'den sonra hız kazanması, buna bağlı olarak da nüfusun artması, önceden varolan ticareti daha da önemli hale getirmiştir. Tarihte bir ticaret merkezi olma özelliği taşıyan Kayseri, bu niteliğini sürdürmeye devam etmiştir.

Sanayinin gelişmiş olması nedeniyle, hammadde ve mamul maddenin giriş çıkışının fazla olması, ticaret hacmini geliştirmektedir. Kayseri'de sanayi ve ticaretle ilgili olarak, bu konuda faaliyet gösterenlerin üyesi bulunduğu Ticaret Odası, Sanayi Odası, Ticaret Borsası ile Esnaf ve Sanatkarlar Odası gibi kuruluşlar mevcuttur.

İldeki ticari faaliyetleri, birbirinden farklı özellikler taşıyan üç gruba ayırmak mümkündür. Bunlar; Kayseri il merkezi ile bağlıları arasındaki ticaret, Kayseri il merkezi ile çevre iller ve diğer iller arasındaki ticaret ve son olarak da dış ticarettir.
İl merkezi, sanayi ve ticaret fonksiyonunun yanı sıra, il içerisindeki idari ve sosyokültürel fonksiyonların da büyük bölümünü bünyesinde taşımaktadır. Bu nedenle de tüm bağlıları ile çok sıkı bir ilişki içerisindedir. Bu da ticaret hacminin artmasını sağlamaktadır. İl içindeki en küçük idari birim olan köylerden büyük ilçe merkezlerine kadar tüm yerleşim birimlerinde yaşayanların en önemli alışveriş merkezi Kayseri şehridir






l içinde ilçe merkezleri ve daha küçük idari birimlerin esnafı, toptan mal alımlarını, idari olarak bağlı oldukları il merkezinden yapmaktadırlar. Bunun yanında, il merkeziyle ona bağlı diğer çoğu küçük yerleşim birimi arasında ulaşım kolay olduğu için, buralarda yaşayanlar perakende alışverişlerini dahi rahatlıkla merkezden yapabilmektedirler.

İl merkeziyle kırsal kesim arasında yapılan ticaretin bir başka yönü de; kırsal kesimde üretilen ihtiyaç fazlası ve ticari amaçlı tarım ürünlerinin Kayseri'de satılmasıdır. Çeşitli meyve ve sebzeler toptancı halinde veya meyve suyu fabrikalarına pazarlanmaktadır. Tahıl ürünleri, bakliyat, ayçiçeği yine çiftçi tarafından Kayseri'de tüccara satılmaktadır. Bunun yanında küçükbaş ve büyükbaş hayvanlar, şehirdeki Et ve Balık Kurumu Kombinası ve pastırma-sucuk imalathanelerinde alıcı bulmaktadır. Ayrıca süt, yoğurt, tereyağı, yumurta gibi ürünler küçük çapta da olsa köylüler tarafından şehirde satılmaktadır.

Kayseri ticaretindeki bir başka grubu ise; ekonomik etki alanındaki çevre iller ve diğer illerle olan ticari faaliyetler oluşturmaktadır. Kayseri, çevre il ve ilçelerde de olan ticareti doğrudan etkilemektedir. Bu nedenle de büyük bir ekonomik etki alanına sahiptir. Söz konusu etki alanı içinde en fazla ticari ilişkide bulunduğu iller; Nevşehir, Niğde, Kırşehir, Yozgat ve Sivas'tır. Kayseri bu illere büyük ölçüde, Kayseri'de üretilen mamul ve yarı mamul sanayi ürünleri ile Kayseri dışından gelip tüccarın pazarlamasını yaptığı malları satmaktadır. Buralardan da bir kısım sanayi hammaddesi satın almaktadır.

Kayseri, bu illerin dışındaki başka illere de gerek kendi sanayi ürünlerini, gerekse başka illerden ve yurtdışından gelerek toptancı tüccarın deposuna girmiş olan muhtelif malların pazarlamasını da yapmaktadır. Bu nedenle de etki alanı içinde birinci derecede arz "sunum" pazarı konumundadır. Yukarda da belirtildiği gibi, Kayseri Şehri'ndeki toptancı tüccarın arz ettiği mallar, yalnızca yöre sanayinin ürettikleriyle sınırlı kalmamaktadır. Özellikle İstanbul, İzmir, Adana, İçel gibi başka illerden gelen sanayi ürünleri ile diğer mallar önce Kayseri merkezdeki toptancı tüccarın depolarına girmekte, buradan da Kayseri'nin etki alanındaki yerlere ulaşmaktadır.
Kayseri diğer illerden ise, pamuk, demir-çelik, petrol ürünleri, cam, orman ürünleri vs. gibi endüstri hammaddesi, makine ve motorlu taşıtlar, bazı dayanıklı tüketim malları, meyve-sebze ve giyim eşyası satın almaktadır.

Kayseri'nin ticari faaliyetlerinde üçüncü grubu ise dış ticaret oluşturmaktadır. Bu yönüyle Kayseri ticaretinin boyutları, ülke sınırlarını da aşmaktadır.
İhraç mallarının büyük bölümünü sanayi ürünleri oluşturmaktadır. Ayrıca ihraç ürünlerinde de büyük çeşitlilik vardır. Bu durum Kayseri'deki sanayiye bağlı olarak ticaretin de gelişmişliğinin bir ifadesidir. Malların ihracatı doğrudan Kayseri'deki tüccar veya firmalar tarafından yapılabildiği gibi, İstanbul'daki firmalar aracılığı ile de yapılabilmektedir. Kayseri'nin ihracatı mal bazında pek çok türde sanayi ürününü içerdiği gibi, alıcılar yönünden de Avrupa, Asya, Amerika ve Afrika'da bir çok ülkeye yönelmiş bulunmaktadır. Kayseri'nin dış ticaretinde, ihracatın yanı sıra çeşitli malların ithalatı da yapılmaktadır. İthal malları daha çok yatırım ve ara mallarıdır. İthalatı yapılan başlıca mallar; yapağı, kimyasal maddeler, kadmiyum pil malzemesi, jüt ipi, asit ve küp boyalar, azot fonksiyonlu bileşikler, iş makineleri, yatırım araç ve malzemeleridir. İthalatın yapıldığı başlıca ülkeler ise; Almanya, Fransa, İtalya, İngiltere, Yeni Zelanda, Avusturya, Çek ve Slovak cumhuriyetleridir.